Περιγραφή Έργου

Χώρος & Τόπος

Ανάπτυξη πιλοτικής μονάδας ιχθυοκλωβού στη Σχολή Ναυπηγών Μηχανικών του ΕΜΠ

Το έργο (ως συνέχεια του MATISSE) ερευνά δυνατότητες υιοθέτησης αρχών της Κυκλικής Οικονομίας στις μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας, και αντικατάστασης του πλαστικού ως πρώτη ύλη, προκειμένου να συμβάλλει στην προστασία των θαλάσσιων υδάτινων οικοσυστημάτων.

Θα ερευνηθούν οι διεργασίες καθαρισμού και η δυνατότητα ανακύκλωσης των διχτυών που ήδη χρησιμοποιούνται, καθώς και η υιοθέτηση καινοτόμων υλικών κατασκευής διχτυών με γνώμονα την αντικατάσταση του πλαστικού, και η βέλτιστη κυκλική διαχείρισή τους. Πιλοτικές δοκιμές των χαρακτηριστικών των νέων υλικών, θα πραγματοποιηθούν στον υπό κλίμακα πρότυπο ιχθυοκλωβό που θα κατασκευαστεί στο ΕΜΠ. Η ένταξη της κυκλικής οικονομίας θα ερευνηθεί σε όλα τα στάδια των δικτύων στις μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας, από την πρώτη ύλη, την κατασκευή, την υπεύθυνη χρήση και την αειφόρο διαχείριση τους. Ζωντανά εργαστήρια με εμπλεκόμενους φορείς θα υλοποιηθούν, για την ένταξη προτάσεων στις πολιτικές για την διευρυμένη ευθύνη παραγωγού αλιευτικών εργαλείων (Ν.4736/2020) και την υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών από τις εταιρείες ιχθυοκαλλιεργειών.

Περιγραφή του έργου

Προκλήσεις

Η αναμενόμενη αύξηση των ιχθυοκαλλιεργειών, ως επιπρόσθετη της υφιστάμενης κατάστασης έχουν ως αποτέλεσμα την επιβάρυνση του θαλάσσιου οικοσυστήματος με τεράστιες ποσότητες πλαστικού υλικού που προέρχεται από κυρίως από τα δίχτυα των ιχθυοκαλλιεργειών.

Η Ελλάδα ήδη καταβάλλει πρόστιμα εξαιτίας των χαμηλών επιδόσεων στην ανακύκλωση πλαστικού. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία (ΙΟΒΕ) τα αλιευτικά δίχτυα, που παρήχθησαν στην Ελλάδα το 2020 ανέρχονται σε περίπου 5.000 τόνους. Δεν υπάρχουν στοιχεία για ποσότητες αλιευτικών διχτυών που αποβάλλονται, ούτε καταγεγραμμένες πληροφορίες για τη διαχείρισή τους. Εκτιμάται ότι τουλάχιστον 500 τόννοι διχτυών ετησίως αποβάλλονται, τόσο από την αλιεία, όσο και από τις ιχθυοκαλλιέργειες και θα μπορούσαν να ανακυκλωθούν. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ: κάθε χρόνο χάνονται στις θάλασσες περίπου 640.000 tn διχτυών και αλιευτικών εργαλείων. Τα απορρίμματα αλιευτικού εξοπλισμού αποτελούνται από δίχτυα, πετονιές, αγκίστρια, σχοινιά, κλπ. τα οποία είναι κυρίως φτιαγμένα από νάυλον και άλλα συνθετικά υλικά (πλαστικό). Οι μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας αποτελούν οργανωμένες δομές, όπου μπορεί να καταγραφεί και να υλοποιηθεί η ανακύκλωση των διχτυών. Το έργο με τα αποτελέσματά του και τα ζωντανά εργαστήρια, θα συνεισφέρει σημαντικά στην εφαρμογή του Ν.4736/2020, σχετικά με την μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών μιας χρήσης, όπου προβλέπεται η συλλογή, η ορθή διαχείριση αλιευτικών εργαλείων, και η εφαρμογή της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού.

Σκοπός

Βιώσιμη ιχθυοκαλλιέργεια και υιοθέτηση αρχών Κυκλικής Οικονομίας

Σκοπός του έργου INTRICATE είναι η έρευνα για βιώσιμη και κυκλική διαχείριση των διχτυών που χρησιμοποιούνται στις μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας, καθώς και τις δυνατότητες αντικατάστασης του πλαστικού ως πρώτη ύλη για την κατασκευή τους, προκειμένου να συμβάλλει:

στην προστασία των θαλάσσιων υδάτινων οικοσυστημάτων
στη βελτίωση της ποιότητας των θαλασσίων υδάτων.
στον σχεδιασμό ιχθυοκλωβών ανοιχτής θαλάσσης σύμφωνα με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας αναφορικά με τα υλικά των διχτυών και τον κατάλληλο σχεδιασμό.
στην υλοποίηση δοκιμών πρότυπου ιχθυοκλωβού στην δεξαμενή του ΕΝΘΥ του ΕΜΠ με στόχο τον σχεδιασμό ιχθυοκλωβού ανοιχτής θάλασσας με βάση τις αρχές της κυκλικής οικονομίας.
στην ενεργοποίηση τωνεμπλεκόμενων φορέων στο πλαίσιο της εφαρμογής της κυκλικής οικονομίας και της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού για τα αλιευτικά δίχτυα.

Στόχος

Η διερεύνηση της βιωσιμότητας, της κυκλικότητας και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των υλικών κατασκευής των διχτυών των ιχθυοκλωβών

Ειδικότερα θα μελετηθούν τα υλικά που χρησιμοποιούνται σήμερα ευρέως (πολυαμιδίου-νάιλον), νέα υλικά που έχουν ξεκινήσει ήδη να χρησιμοποιούνται (HΜwPE), και νέα πιθανά υλικά όπως ο χαλκός. Επιπλέον, θα εξεταστεί μεταξύ άλλων και η δυνατότητα αξιοποίησης δευτερογενών υλικών, που θα υποκαθιστούν το πλαστικό αλλά και βιώσιμοι τρόποι διαχείρισής τους, μετά το τέλος του κύκλου ζωής τους, σύμφωνα με τις αρχές της Κυκλικής Οικονομίας και τα εθνικά και διεθνή κανονιστικά και νομοθετικά πλαίσια. Για το έργο αυτό έχουν τεθεί οι παρακάτω στόχοι:

Να καταγράψει την υφιστάμενη κατάσταση αναφορικά με τις ποσότητες απορριπτόμενων πλαστικών διχτυών και τη διαχείρισή τους (συλλογή, αξιοποίηση, ανακύκλωση).
Να προτείνει λεπτομερώς κατάληλες μεθοδολογίες ανακύκλωσης των πολυμερών υλικών που χρησιμοποιούνται στις ιχθυοκαλλιέργειες, αλλά και νέων υλικών που θα διερευνηθούν.

Ανάγκες που θα αντιμετωπίσει το έργο

Τα αμέσως επόμενα χρόνια αναμένεται σημαντική αύξηση στον τομέα της παραγωγής τροφίμων, λόγω της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού.

Το 2025, οι ιχθυοκαλλιέργειες αναμένεται να ανέλθουν σε ποσοστό 52% της παγκόσμιας παραγωγής θαλασσινών. Παρά την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών αναπαραγωγής και εκτροφής, οι παράκτιες ιχθυοκαλλιέργειες, αντιμετωπίζουν προβλήματα, όπως ο αργός ρυθμός ανάπτυξης των ψαριών, τα υψηλά ποσοστά θνησιμότητας, η εντατική χρήση αντιβιοτικών για την καταπολέμηση ασθενειών, η κατά τόπους υπερκάλυψη παράκτιων ζωνών, κ.α. Οι παραπάνω λόγοι οδηγούν την ιχθυο-βιομηχανία να στραφεί προς τις ιχθυοκαλλιέργειες ανοιχτής θαλάσσης, δηλαδή την εγκατάσταση ιχθυοκαλλιεργειών σε μεγάλες αποστάσεις από την ακτογραμμή. Αυτή η μορφή ιχθυοκαλλιέργειας παρέχει πληθώρα πλεονεκτημάτων, όπως:

η αποσυμφόρηση των παράκτιων περιοχών,
η μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων,
ο μεγαλύτερος λόγος διατιθέμενου όγκου προς αριθμό ιχθύων,
ο περιορισμός στη χρήση αντιβιοτικών,
η μείωση της θνησιμότητας των ειδών,

η δυνατότητα αύξησης της παραγωγής,
ο καθαρισμός των διχτυών μέσω φυσικών μέσων (λόγω κυματισμών και θαλάσσιων ρευμάτων),
ο περιορισμός της βιολογικής διάβρωσης των διχτυών και
η δυνατότητα εκτροφής μεγαλύτερου μεγέθους ιχθύων, όπως και νέων ειδών (FAO. 2020. The State of World Fisheries and Aquaculture 2020. Sustainability in action. Rome. https://doi.org/10.4060/ca9229en).